KOSMICZNY ARBITRAŻ

www.consumerreports.org

Nie da się ukryć, że prywatne loty w kosmos mają przed sobą świetlaną przyszłość. Kwestią czasu pozostanie kiedy takie organizację rządowe jak NASA czy Roscosmos oddadzą pałeczkę w dostępie do przestrzeni kosmicznej prywatnemu sektorowi. Jednak ze zwiększoną dostępnością kosmosu dla osób prywatnych, firmy czy innych rządów zwiększa się również możliwość wystąpienia sporów. Problemem będzie wówczas ustalenie kto, jeśli ktokolwiek, ma kompetencje do rozpoznawania i rozstrzygania zaistniałego sporu. Traktaty międzynarodowe takie jak Traktat Kosmiczny z 1967 zakreśla tylko ogólne definicje w tej materii, podobnie zresztą jak Układ Księżycowy z 1979 r., stanowiący że Księżyc i jego orbity są domeną całej ludzkości.

Ze względu na koszty kosmicznych podróży niektóre państwa uchwaliły stosowne prawa ograniczające odpowiedzialność kosmicznych przewoźników. Nastąpi to, jeśli ich klienci podpiszą odpowiednie dokumenty o zrzeczeniu się dochodzenia ewentualnych roszczeń. W takim wypadku kłopotem będzie określenie zakresu ochrony jeśli np. wypadek nastąpi w przestrzeni kosmicznej czy też w ogóle poza jurysdykcją takiego państwa. Co więcej, ustalenie związki przyczynowego i odpowiedzialności będzie dodatkowo skomplikowane przez samą zaawansowana technologię użytą w takich podróżach. Ponieważ rozstrzygnięcie takiego sporu jest uzależnione od wielu czynników, choćby tych przytoczonych wcześniej, to wydaje się, że najlepszym sposobem jest odwołanie się do arbitrażu. 

Mało kto wie ale taki arbitraż już istnieje. Jest nim Międzynarodowy Sąd dla Lotnictwa i Arbitrażu Kosmicznego (International Court for Aviation and Space Arbitration – ICASA), który został powołany w Paryżu w 1994 r. przez Societe Francaise de Droit Aerien et Spatial. Jest on otwarty zarówno dla osób fizycznych, prawnych i jednostek nie posiadających osobowości prawej  jeśli pośrednio lub bezpośrednio prowadzą działalność lotniczą lub kosmiczną. Takie szerokie podejście do członkowska świadczy o tym że ICASA jest idealny miejscem do rozstrzygania kosmicznych sporów. ICASA zajmuje się wyłącznie sporami wynikłymi na tle działalności lotniczej i kosmicznej a sami arbitrzy specjalizują się w prawie lotniczym i kosmicznym, przez co gwarantują profesjonalne i rzetelne rozwiązanie zaistniałego sporu.

Porównując do postępowania tradycyjnego, te prowadzone przez ICASA charakteryzuje się niskim kosztem oraz krótkim czasem do wydania rozstrzygnięcia. Ogólnie, wiele międzynarodowych organizacji, jak np. ONZ, częściowo zaadoptowało francuskie standardy oraz język francuski jako język roboczy i w tym zakresie ICASA się nie rożni. Ponadto ICASA posiada długą listę ekspertów z branży lotniczej i kosmicznej, z której to arbitrzy, przy zachowaniu przewidzianej procedury, mogą wybrać tych najbardziej odpowiednich do wyjaśnienia wyjątkowo skomplikowanych materii zaistniałego sporu. Dodatkowo, jeśli zachodzi taka potrzeba, strony zaangażowane w spór mogą wnioskować o wydanie rozstrzygnięcia tymczasowego. 

Z uwagi na to, że firmy takie jak Virgin Galactic czy SpaceX zwiększają corocznie swoje programy kosmiczne, rola ICASA staje się jeszcze bardziej donioślejsza właśnie ze względu na swoją wyjątkową pozycję jako, jak na razie, jedynego miejsca do arbitrażu sporów wynikłych na tle działalności lotniczej i komicznej.  Warto również wspomnieć o tym, że samo istnieje ICASA może wzmocnić dalszy rozwój firm w sektorze kosmicznym, choćby dlatego, że zapewnia on pewną stabilność prawną w obszarze, który tak właściwie nie podlega niczyjej kontroli.